بررسی تطبیقی مسأله بداء در مدرسه کوفه و بغداد

بداء یکی از مهمترین آموزه های اعتقادی دین اسلام است تا جائی که در برخی از روایات، به عنوان شرط بعثت انبیاء معرفی شده است. اختلاف فراوانی که در باره ماهیت این مسأله بین متکلمان است، تعریف آن را بسیار دشوار می سازد. متکلمان مدرسه کوفه که مستقیماً از نعمت مصاحبت با منبع وحی برخوردار بوده، دیدگاهی متناسب با دیدگاه معصومین? داشته اند و برآن بودند که نسخ همان بداء است. اما متفکرین مدرسه بغداد به علت فاصله زمانی با عصر حضور و نیز به واسطه حاکمیت تفکرات معتزله، با تأویل آیات و روایات به باور بداء به معنی ظهور و اظهار از طرف خداوند و همسانی بداء با نسخ گرویدند به طوری که در مورد تساوی بداء با نسخ میان اندیشمندان امامیه در بغداد و معتزله تفاوتی به چشم نمی خورد و هر دو برای وقوع نسخ و بداء شروط چهارگانه ای را بیان می نمایند. پژوهش حاضر بر آن است تا با رویکردی تاریخی به بررسی تطبیقی بین این دو دیدگاه پرداخته و با استفاده از کتب آنان و روایاتی که نقل نموده اند به بیان اندیشه آنان بپردازد. نویسنده بر آن است تا بدین طریق، ماهیت بداء را از دیدگاه معصومین معرفی کند و با مقایسه نظرات متکلمان شیعه با متکلمان معتزلی به میزان تأثیر حرکت اعتزال بر کلام شیعه پی ببرد.